P jak pewność siebie
Często określamy siebie/inną osobę jako pewną lub niepewną siebie i wszyscy chcielibyśmy, aby charakteryzowała nas pewność siebie. Intuicyjnie wyczuwamy jej ważność dla jakości naszego życia. Warto więc poszukać odpowiedzi na pytanie: czym właściwie jest pewność siebie?
Pewność siebie to stan, w którym czujemy się dobrze „we własnej skórze”, jej poziom określa jak bardzo lubisz, cenisz samego siebie, wierzysz w swoje możliwości. Pewność siebie określana jest także jako poczucie własnej wartości, które obejmuje przekonania na swój temat, emocje i zachowania. Pewność siebie powoduje, że czujesz, że masz realny wpływ na swoje życie (niezależnie od tego ile masz lat), że możesz je kontrolować, możesz podejmować własne decyzje. myślisz o sobie jako o osobie skutecznej. To wpływa na poziom Twojej motywacji, podejmowanie wyzwań, relacje z innymi, wiarę w to, że możesz osiągnąć stawiane sobie cele. Pewność siebie jest kształtowana głównie poprzez nasze doświadczenia, chociaż zależy też od tego, co genetycznie przekazali nam nasi przodkowie, np. od temperamentu i może oscylować od skrajnie niskiej do skrajnie wysokiej. Zarówno jeden jak i drugi jej poziom może być dla nas szkodliwy np. poziom bardzo wysoki może przeszkadzać w budowaniu relacji z innymi, kreować narcystyczne cechy osobowości, obniżać poziom empatii itp., a poziom zbyt niski może nie pozwalać na rozwój, korzystanie z posiadanego potencjału (umiejętności, talentów…), może stanowić ryzyko stanów depresyjnych, dokonywania złych wyborów czy utratę wpływu na własne życie, np. wchodzenie w dysfunkcyjne środowisko pomimo tego, że wyznajemy inne wartości. Zdrowe poczucie pewności siebie to jedna z naszych ludzkich potrzeb, które zaspokajamy poprzez otrzymywanie szacunku nie tylko od innych, ale i od siebie samych.
Aktualna sytuacja jaką „zafundowała nam” pandemia, tj. nieprzewidywalność, niepewność, utrata kontroli itp. nie sprzyja budowaniu poczucia pewności siebie i nawet u osób dotychczas pewnych siebie może tę pewność obniżać. Jednak nie musimy być bierni, nawet w tej sytuacji mamy wybór: możemy się poddać, walczyć lub wykorzystać ją dla własnego rozwoju, budowania pozytywnych doświadczeń, które podniosą naszą pewność siebie. Pierwszym krokiem w drodze budowania zdrowego poczucia pewności siebie jest wiedza na temat tego, czym charakteryzuje się osoba pewna siebie (to ważne, kiedy często słyszymy „nie bądź taki pewny siebie” czy „jesteś zbyt pewny siebie”, a wypowiedzi te niosą negatywne przesłanie).
Krótka charakterystyka osoby pewnej siebie:
* potrafi cieszyć się własnymi sukcesami
* zna i akceptuje swoje mocne i słabe strony
* potrafi wyrażać i zaspokajać swoje potrzeby
* jest asertywna
* przyjmuje porażki i wyciąga z nich wnioski, nie obwinia się nadmiernie w sytuacji porażki
* potrafi budować i podtrzymywać dobre relacje z innymi, jednak nie za wszelką cenę
Oznaki braku pewności siebie:
* negatywne przekonania na własny temat np. przekonanie, że inni są lepsi ode mnie
* rozpamiętywanie porażek, skupianie się na swoich słabych stronach
* problemy z przyjmowaniem/akceptacji pozytywnych opinii na swój temat
* trudności lub niezdolność do wyrażania własnych potrzeb
* dominującą emocją jest lęk i wstyd
* niski poziom lub unikanie aktywności ze strachu przed porażką
* ogólny brak zaufania do siebie.
Spróbuj spojrzeć na siebie z tych dwóch perspektyw i odpowiedz sobie na pytanie: „czy bliżej Ci do pewności, czy do niepewności siebie?”
Być może będziesz musiał/a popracować nad tym, jak postrzegasz siebie, a podstawowym działaniem w tej pracy jest wyłączenie swojego „wewnętrznego krytyka”, który stale ostrzega cię przed ryzykiem, co utrudnia podejmowanie jakichkolwiek wyzwań, a efektem końcowym jest brak pozytywnych doświadczeń budujących pewność siebie. Nie doszukuj się także niedociągnięć i błędów w swoim zachowaniu, są one dla Ciebie ważnymi informacjami – mówią o tym, co zrobiłeś dobrze (koncentruj się na tym, a nie na tym, że zrobiłeś źle). Koncentruj się na kreowaniu doświadczeń pozytywnych, to szansa na zbudowanie pewności siebie (potrzebujemy aż pięciu doświadczeń pozytywnych, aby zbalansować jedno negatywne – pomyśl, o ile dłużej trwa budowanie pewności siebie, gdy koncentrujemy się na negatywnych aspektach doświadczeń).
P jak przemoc w świecie on-line
Pandemia znacząco zmieniła nam formę i przestrzeń kontaktów społecznych, które przenieśliśmy do świata wirtualnego. Nowe technologie już wcześniej umożliwiały nam takie kontakty i korzystaliśmy z nich – przestrzeń wirtualna dla większości młodych osób stała się przestrzenią społeczną, ale równolegle funkcjonowaliśmy w świecie realnym np. w szkole, na przerwach, wycieczkach, spotkaniach itp. Mieliśmy więc wybór, a z chwilą ograniczeń pandemicznych zostaliśmy tego wyboru pozbawieni, co spowodowało, że całe życie przeniosło się do Internetu, który już wcześniej oprócz niewątpliwych zalet stał się przestrzenią szczególnie zagrożoną stosowaniem przemocy. Świadczy o tym oprócz wyników badań, również ogromna ilość poradników czy ulotek na temat ochrony przed cyberprzemocą czy radzeniem sobie z nią. Cyberprzemoc jest „twórcą” ogromnych cierpień, urazów psychicznych u osób jej doświadczających. W czasie „przed pandemią” łatwiej można było uzyskać pomoc i wsparcie w takiej sytuacji, dzisiaj ofiary agresji pozostają same, a więc ponoszą także większe koszty emocjonalne. Taką osobą może być każdy z nas, każdy z nas może stać się też agresorem. Większość z nas ma w sobie dużo empatii i nie planuje krzywdzić innych wykorzystując do tego Internet, warto więc zdobyć trochę wiedzy na temat tego, jak nie stać się sprawcą przemocy. Działania profilaktyczne to przede wszystkim poznanie przyczyn zachowań agresywnych w Internecie, czynników je ułatwiających, a podstawowym z nich jest specyfika komunikowania się, tzn.
* nie spotykamy się twarzą w twarz (obraz w komputerze/smartfonie nie oddaje delikatnej mimiki twarzy – mamy więc problemy z „odczytywaniem emocji” rozmówcy);
* czatując, nie widzimy rozmówcy i jego reakcji – nie widzimy konsekwencji naszych działań;
* czujemy się anonimowi, co dodaje odwagi w podejmowaniu zachowań, których w kontakcie osobistym nigdy byśmy nie zaprezentowali;
* krzywdzącą innych treść możemy przygotować „na zimno” dużo wcześniej, a nie w trakcie rozmowy i w dowolnym czasie ją opublikować.
Mając tę wiedzę i uwzględniając ją w relacjach on-line łatwiej Ci będzie budować dobre relacje w cyberprzestrzeni, które mam nadzieję przeniosą się wkrótce i do realu. Zanim rozpoczniesz jakikolwiek kontakt w świecie on-line skorzystaj z poniższych podpowiedzi:
1/ Zawsze przed podjęciem działań w stosunku do innej osoby postaw siebie w jej sytuacji (co byś czuł/ła gdyby np. ktoś zamieścił kompromitujące zdjęcie, czy negatywny wpis o Twoim wyglądzie?). Ułatwi Ci to przewidzieć skutki swoich działań.
2/ Nie publikuj/pisz niczego pod wpływem emocji.
3/ Pamiętaj, że nawet niewinny według Ciebie żart może być rodzajem cyberprzemocy
4/ Nie odpowiadaj agresją na agresję.
5/ Nie upubliczniaj materiałów przygotowanych przez innych, gdy to robisz stajesz się sprawcą przemocy.
6/ Buduj środowisko bezpiecznego Internetu.
7/ Będąc świadkiem przemocy, reaguj.
8/ Gdy nieumyślnie stałeś/aś się sprawcą przemocy w internecie, skrzywdziłeś/łaś kogoś, przeproś tę osobę. To nie tylko gest, dla osoby skrzywdzonej, to informacja, że nie zrobiłeś/aś tego specjalnie , nie jesteś z tego zadowolony/a i żałujesz swojego zachowania.
Pamiętaj: Cyberprzemoc, to agresywne, najczęściej regularnie zachowania w świecie on-line, podejmowane wobec innej osoby. Dzień Bezpiecznego Internetu jest tylko raz w roku (9 lutego), ale to od Ciebie zależy czy Internet stanie się bardziej bezpieczny.
Danuta Hryniewicz – psycholog
danuta.hryniewicz@smsraciborz.pl